Η τελευταία μέρα στο σχολείο

 Γράμμα του Παντελή Γουλάρα από το Δουβλίνο

    Εισήγηση του Παντελή Γουλάρα στην εκδήλωση παρουσίασης του βιβλίου της Λένας Χ. Δημητριάδου, στις 15/6/2022,στη Σάλα της Ελιάς στη Βέροια.

    Δεν είχε πάει ακόμα 8 η ώρα το πρωί, όταν ο Θεολόγος χτύπησε την πόρτα μου. Άντε ρε Παντελή, ακόμα δεν ετοιμάστηκες. Τελευταία μέρα σήμερα. Φορούσε τη στολή της παρέλασης σύμφωνα με τις οδηγίες του δάσκαλού μας από την προηγουμένη. Όσο με περίμενε στην πόρτα, ετοιμάστηκα στα γρήγορα κι εγώ και βρεθήκαμε στο δρόμο.

    Τελευταία ημέρα του σχολείου, του σχολικού έτους 1965-66. Τελευταία μέρα της Ε΄ Δημοτικού. Σήμερα δεν έχει μάθημα, είναι η μέρα της ομαδικής φωτογραφίας. Ο δάσκαλός μας ο κ. Οικονόμου ήταν σαφής. Τα αγόρια θα είναι ομοιόμορφα ντυμένα. Όπως και τα κορίτσια. Τα αγόρια θα φορούν την στολή της παρέλασης. 'Ασπρο μακό μπλουζάκι και μπλε σκούρο κοντό παντελονάκι. Τα κορίτσια με την μπλε ποδιά τους και το άσπρο γιακαδάκι.

    Ξεκινήσαμε για το σχολείο. Λίγο πιο κάτω στη γωνία από τη μεριά της Γοργής, φάνηκαν η Λενιώ και η Λίτσα κι απ' το βάθος της Ιεραρχών ξεπρόβαλε η Αννέτα. Μια χαρούμενη καλημέρα για όλους. Σήμερα δεν έχει έγνοιες. Το σχολείο τελειώνει. Το φθινόπωρο ξανά.

    Το καλοκαίρι είχε προχωρήσει αρκετά. Μπορεί να ήταν νωρίς το πρωί, αλλά η μέρα ήταν ιδιαίτερα ζεστή. Ανεβαίνουμε προς τη Μητρόπολη. Από την Πάροδο της Ιεραρχών ενώθηκαν μαζί μας ο Δήμος και ο Στέφανος. Σήμερα δεν θα πάμε από το στενάκι της Αγγέλων. Θα βγούμε από τη Μητροπόλεως. Μεγάλη μέρα. Ελάχιστα αυτοκίνητα κυκλοφορούν στο μεγάλο δρόμο. Κάτι μεγάλα αμερικάνικα ταξί και δυο – τρία ιδιωτικά.

    Κοιτάω απέναντι στο μέγαρο του Χατζηκοκόλη. Η Λένα είναι έξω στο μπαλκόνι. Τι κάνει αυτή; Θα αργήσει... Μήπως δεν θέλει να πάει σήμερα; Μπα, είναι εύκολο να μένεις δυο βήματα απ' το σχολείο. Σε λιγότερο από 5 λεπτά βρίσκεσαι εκεί. Σηκώνουμε τα χέρια σ' έναν άφωνο χαιρετισμό. Ούτε που μας πρόσεξε.

    Από το διπλανό της σπίτι βγαίνει ο Νίκος και ενώνεται μαζί μας. Λίγο πιο κάτω μπροστά στο Φάρο, συναντάμε τον Μπάμπη με τον πατέρα του. Χλωμός όπως πάντα, λέει πώς θα έρθει λίγο αργότερα. Απέναντι στη γωνιακή πολυκατοικία ξεπροβάλουν η Έφη με την Πόπη. Κάτι ψυθιρίζουν μεταξύ τους και σκάνε στα γέλια.

    Φτάσαμε στην είσοδο της αυλής. Από την Αγγέλων εμφανίζονται οι δυο Νίκοι, ο Σταύρος κι ο Βασίλης. Απέναντι από το σχολείο, ένας ακόμα Νίκος δηλώνει την παρουσία του. Παιδομάνι. Από την Αγίου Δημητρίου ανεβαίνει η άλλη Έφη κι η Μαρία. Από την Έλλης έρχονται ο Σταύρος, ο Θανάσης, ο Ναούμ, ο Αντώνης, η Νανά. Από την Μητροπόλεως η Άρτεμις, η Λίλα, μια ακόμα Μαρία, ο Γιάννης, η Σίσσυ. Και κάτω απ' την Εληά η Καίτη, ο Αγάπιος, ο Κώστας και ο Κώστας, ο Τριαντάφυλλος, η Βαρβάρα, η Μορφούλα. Και να σου κι ο Στέφανος (άλλος Στέφανος αυτός) και η Ζανέτ, οι δυο ξαδέρφες Μαριάννα και Μαριάνθη, η Ντίνα κι η Δέσποινα, η Κική και η Φωφώ, η Σούλα κι η Μίμα, η Συμέλα κι ο Πρόδρομος, ο Γιώργος κι ο Παναγιώτης κι ο Μιχάλης. Κι άλλοι κι άλλοι κι άλλοι. 60 μαθητές είμαστε. Αν και σήμερα βρίσκονται εδώ 59 γιατί έλειψε μια μαθήτρια.

    Και τι θα κάνουμε για να περάσει η ώρα μέχρι να μπούμε μέσα; Θα παίξουμε το κλασικό μας παιχνίδι. Τα αγόρια θα κυνηγούν τα κορίτσια ή τα κορίτσια θα κυνηγούν τ' αγόρια. Πόσο γρήγορα τρέχουν η Έφη και η Μίμα! Δεν μπορούμε να τις πιάσουμε ούτε να τους ξεφύγουμε. Πρέπει να στήσουμε παγίδα. Κυνηγητό γύρω από το άγαλμα του Ρακτιβάν και γύρω απ' τον Αγιο-Νικόλα. Το ζεστό καλοκαιρινό πρωινό γρήγορα μας εξάντλησε.

    Ήρθε η ώρα! Περάστε μέσα φωνάζει ο Οικονόμου. Ο αυστηρός μας δάσκαλος σήμερα είναι όλο χαμόγελα. Και γι' αυτόν είναι η τελευταία μέρα. Όχι της σχολικής χρονιάς όπως για μας αλλά της εργασιακής του πορείας. Αυτό το καλοκαίρι βγαίνει στη σύνταξη.

    Συγκεντρωνόμαστε όλοι. Θρανία πάνω σε θρανία. Δυό σειρές αγόρια πίσω, τρεις σειρές κορίτσια μπροστά. Κι ο δάσκαλος στη μέση να δίνει εντολές. Οι πιο ψηλοί όρθιοι πίσω. Οι υπόλοιποι μπροστά τους. Και τα κορίτσια καθιστά. “Θεολόγη κάτσε εσύ τέρμα πίσω μου” λέει ο δάσκαλος. Δεξιά δίπλα σου ο Παντελής, ο Ναούμ κι ο Στέφανος. Αριστερά ο Κώστας, ο Γιώργος, ο Παναγιώτης και ο Σταύρος. Πρώτος στη σειρά ο Μιχάλης.

    Ο φωτογράφος είναι εδώ. Παίρνει θέση. Έτοιμη η μηχανή. Ακίνητοι! Ένας μικρός θόρυβος και πάγωσε ο χρόνος. Τον Φυλακίσαμε. “Ασπρη-μαύρη η φωτογραφία” κι ο δάσκαλος “είχε ένα χαμόγελο μισό” κατά πώς λέει και το τραγούδι. Έτσι εκεί μέσα θα μείνουμε για πάντα. Αυτό δεν αλλάζει. Μόνο χρόνια αργότερα κοιτάζοντας την νοσταλγικά, αρχίζουμε να αναθυμώμαστε τα όσα ζήσαμε. Τα όμορφα εκείνα τα χρόνια τα παιδικά. Γιατί τα παιδικά μας τα χρόνια τα βλέπουμε όμορφα κι ας ήταν δύσκολα. Κι αρχίζουμε να διηγούμαστε ιστορίες. Άλλοι προφορικά κι άλλοι να τις περνάμε στο χαρτί.

    Θυμάστε τότε πού...; Ναι θυμόμαστε. Πώς μπορούμε να ξεχάσουμε άλλωστε;

    Κι έτσι κάπως ξεκίνησα να γράφω τις αναμνήσεις μου στο “Στείλε μου Γράμμα...”. Έτσι κάπως ξεκίνησε κι η Λένα να γράφει τις δικές της. Ιστορίες όμορφες, μικρές, για γεγονότα μακρινά και ξεχασμένα ή και όχι. Με καημό και με νοσταλγία. Και κάπως έτσι ήρθαν και “Οι παλιές φωτογραφίες της Βέροιας” η ομάδα του Facebook και κούμπωσε το πράγμα. Ήταν θέμα χρόνου να βρεθούμε με τη Λένα καθώς και με όλο σχεδόν το παιδομάνι εκείνης της μοναδικής φωτογραφίας. Σχεδόν, γιατί εν τω μεταξύ κάποιοι αναχώρησαν για κάποιο άλλο σύμπαν. Αναπότρεπτη η πορεία της ζωής.

    Κι όταν η Λένα αποφάσισε να βάλει τις όμορφες ιστορίες της δίπλα-δίπλα, απόκτησε μορφή αυτό το τόσο σημαντικό για μένα βιβλίο. Γιατί δεν είναι πια ιστορίες ξεκομμένες κι αυτόνομες. Αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο. Σαν ένα μυθιστόρημα. Το μυθιστόρημα της παιδικής μας ηλικίας.

    Η πρώτη μου αντίδραση όταν το διάβασα ήταν να πω μέσα μου: “Τι όμορφο βιβλίο!”. Κι όταν για πρώτη φορά είδα την Λένα μετά της είπα: “Τι όμορφο βιβλίο έχεις γράψει ρε Λένα!” Τόσο όμορφο που άξιζε τον κόπο να κάνω χθες όλη τη διαδρομή από το Δουβλίνο μέχρι εδώ για να παραβρίσκομαι σ' αυτή την εκδήλωση και να ξαναφύγω αύριο. Και να γυρίσω το πρόσωπο στην Λένα που βρίσκεται δίπλα μου και να πω με θαυμασμό στην παλιά μου συμμαθήτρια: “Τι όμορφο βιβλίο έχεις γράψει ρε Λένα!”

    Σημείωση: Οι φωτογραφίες (πλην μιας) προέρχονται από την ηλεκτρονική εφημερίδα της Βέροιας "Πληροφοριοδότης".