Γράμμα από τη Θεσσαλονίκη. Άνοιξε τα μάτια, βγες στους δρόμους, βρες παρέες...

Του Ηλία Τσέχου

     Ομιλία - εισήγηση του Ηλία Τσέχου κατά την παρουσίαση του βιβλίου "Στείλε μου Γράμμα.." στις 19 Δεκεμβρίου 2018, στο καφέ Bazaar, στη Θεσσαλονίκη.

     ''ΣΤΕΙΛΕ ΜΟΥ ΓΡΑΜΜΑ'' Συλλογικό, 24 Επιστολές - Bookstars 2018

     ''Στείλε μου Γράμμα''... Παντελής Γουλάρας, Μαρία Κορτέση, Ελένη Δημητριάδου, Ανατολή Μελίδου, Γιώργος Παληγεώργος, Έλσα Ξανθοπούλου, Άρτεμις Καλογήρου, Νίκος Θεοδωράκης

     Ένα συλλογικό βιβλίο οκτώ επίδοξων επιστολογράφων ή οκτώ εκκολαπτόμενων λογοτεχνών ή μια κι έξω, στολίζοντας ξεστολίζοντας τούτο το κοσμοπολίτικο απρόοπτα ταξιδευτό βιβλίο, αφού γεωγραφικά και ψυχικά οι γραφιάδες ζουν σε όλα τα πλάτη και τα μήκη του πλανήτη μας, με παραλήπτη, σπαραχτικά, τη βασίλισσα της Ερατεινής Ημαθίας Βέροια, τη βασίλισσα του βορά, που κάποτε και για κάμποσο καιρό, γραφόταν με δύο ρρ.

     Διαβάζοντας το με διαθέσιμες αναστρεπτιμότητες, πραγματικές και σφαιρικά, είναι ένα τολμηρό έμπνευσης εγχείρημα, με κορυφαίο συντελεστή αυτής της ιδέας και πραγμάτωσης, τον Παντελή Γουλάρα, με τις περισσότερες επιστολές στο βιβλίο, ενώ οι άλλοι επτά συνδημιουργοί από 1-4 επιστολές, συγγραφικά, φορτωμένες συγκινήσεων, ανοιχτών αυλών και παλαιούσες γειτνιάσεων πνοών, συλλογικής εκδοτικής εξόδου, μορφές, ύφη, περιεχόμενα, σχετικά ομοιάζοντα.

     Όλο το βιβλίο είναι: Άνοιξε τα μάτια, βγες στους δρόμους, βρες παρέες, τα σχολεία είναι παιχνίδι, τα παραμύθια στις ιστορίες τροφή, είναι πώς περνούν τα χρόνια, τι θυμάσαι, αν αγάπησες, αν μισήθηκες, αθώα ή υπάκουα, αμαρτάνοντας τάχα και συγγνώμες ζητώντας για να επαναλάβεις, τα λάθη κυρίως, πάλι, όλο το βιβλίο είναι πού πήγαμε, πού ανταμώσαμε, πού βρισκόμαστε, τι άντεξε τι όχι, αν οι φωτογραφίες κιτρίνισαν, αν ένα όνειρο είναι σουτ και γκολ, αν ένα δέντρο είναι δάσος πιστό και τόσο άπιστο. - ''Ναι ή Όχι η ζωή επανάληψη / Δεν αγαπώ τις επαναλήψεις / Θα λείπεις / Το κρασί θα 'ναι αλλιώτικο / Όμως θα πιω και θα μεθύσω / Το σπουδαιότερο δεν είναι ν' αλλάξουμε τη ζωή μας / Αλλά να κάνουμε να λαλήσει τούτη η ζωή / Όπως μας δόθηκε / Την καθημερινή, την ανθρώπινη / Όσο τα μυστικά της θάλασσας, ξεχνιούνται...''

     Ας διασχίσουμε τον λαβύρινθο των εικοσιτεσσάρων γραμμάτων – επιστολών, συναντώντας χάρτινες καρδιές, γυάλινα μάτια, ζώντας με τους οκτώ επιστολογράφους, μιαν άλλη μέρα, άλλες εποχές, αλλοτινά βιώματα, άλλων ρυθμών κοινωνικής τροχιάς, πολιτικών σκέψεων, θέσεων κι απόψεων... ''Σαν έτοιμοι από καιρό / Σαν θαρραλέοι / Με ήσυχη ή ανήσυχη και τολμηρή συνείδηση''.

     Ο Παντελής Γουλάρας των 8 επιστολών, χειρουργεί δεκαετίες '60 - '70, δεσμούς κι επιδέσμους μιας εφηβείας, πλήθους Βεροιέων οικώντας σε ονοματεπώνυμα, κόβοντας εισιτήρια περιοδευόντων θιάσων, λεωφορείων, τρένων, κινηματογραφικών ταινιών σε αίθουσες, κυκλοφορώντας κόσμος με πολλά χριστουγεννιάτικα δώρα, ενδιαφέρουσας ιστορικής λαογραφικής έλξης, βομβαρδίζοντας στενά ή απλόχερα επιτυχίες κι αποτυχίες... αρκετοί οι πολιτικοί του δρόμοι και φανερώνοντας ελάχιστες υποταγές γελώντας πικρά... Εξαίρετος αφηγητής, απίθανες λεπτομέρειες, σπουδαίας μορφωμένης γλώσσας, αθλούμενης.

     Η Ελένη Δημητριάδου των τεσσάρων επιστολών... αντλεί γλυκύτατα και τρυφερά παιδικά στιγμιότυπα με μεγεθυντικούς φακούς, κερνά μοναδικά παρασκευές γεύσεων, οσμών, γλυκισμάτων, γίνεσαι μικρό παιδί μαζί της τρώγοντας σοκολάτες ή παγωτά, γλείφεις και γλείφεσαι και λερώνεσαι, στα μάγουλα χαρούμενη και στα αυτιά κρεμασμένα κατακόκκινα ορεινά κεράσια, στην επιστολή της δε ''Γράμμα από τη Θεσσαλονίκη'' εκρηκτικά ακριβής, άρτιας αφηγηματικής τέχνης, ζωντανεύει ''πικρά'' προσφυγιά στα 1922 των Ποντίων, ο παππούς δε ο Κώστας με τα γαλλικά του και τα πινέλα ζωγραφικής, δεσπόζει πρωταγωνιστικά, ιερή μονάδα...'' Γιατί την αλήθεια την φτιάχνει κανείς, ακριβώς όπως φτιάχνει και το ψέμα... Για να υπάρχει το κενό, όσο δεν πέφτεις μέσα...''

     Η Μαρία Κορτέση με τα 3 γράμματα της, Αθηναία, Θεσσαλονικιά, αστή, ταξιδεύοντας σαν τριανταφυλλιά, ανθίζει στις ταράτσες, στα υπόγεια, σε κουμπότρυπες, ραψίματα κι άλλες δουλειές, πολύ βαθιά χημική αντίδραση, λιώνει για παιχνίδια κι ολικές ή μερικές εκλείψεις της Σελήνης, του ήλιου επίσης, αναπότρεπτα το ένα πόδι σου να είναι έξω απ΄τη γη... ''Γιατί η λύπη είναι όμορφη, επειδή της μοιάζουμε''.

     Η Ανατολή Μελίδου με 3 επιστολές, τρεις μικρές ζωούλες, χαρακτηρίζοντάς τες σωτήριες, επιτακτικά τονισμένες, γράφει κάπου στις σειρές της: ''Από πολύ μικρή και μέχρι τα δεκαοχτώ μου, όλα τα καλοκαίρια τα περνούσα στη Βέροια. Σε αντίθεση με τις περισσότερες, περισσότερους, που είχαν παππούδες στα χωριά, εγώ είχα παππούδες στην πόλη...''! Και να τρέχει στους δρόμους της Βέροιας, στις αλάνες ν΄ αλωνίζει, η ανάσα να σου κόβεται, να ζει τα παραμύθια, τα κελαρύσματα στις βρύσες, και τα κλαριά γεμάτα πουλιά, ξεπλένοντας αυριανές τρέλες... ''Αφού οι λέξεις φλέβες είναι, μέσα τους αίμα κυλά, από μια σύμπτωση, άλλο νόημα, πως ο καθένας μονάχος πορεύεται''.

     Η Έλσα Ξανθοπούλου στα δυο της γράμματα, κομματιασμένη παλαιά Βέροια, διέρχεται σε όμορφα αρχοντικά, ζωγραφίζεται η ζωή της στες οδούς Ιεραρχών και Πατριάρχου Ιωακείμ, με ενδιαφέρουσες διαδράσεις στην ευρύτερη περιοχή, άγουρης πονηρούλας ανάσας παιδικών ηλικιών, διαγράφοντας διαθλάσεις εγώ κι εμείς, με όλες τις αριθμητικές πράξεις στους ώμους, ίσως αδιόρατα... ''Εκείνο που επιζητεί το θάνατο μας, είναι αυτό που στερούμαστε...'' .

     Η Άρτεμις Καλογήρου, δυο επιστολών, εξαντλεί μαεστρικά τις αφηγήσεις σε απόκριες, τρισευτυχισμένη στα Μπαλ Μασκέ, φορώντας στολές χειροποίητες και ντυμένη Βεροιώτισσα και δαχτυλίδια στα δάχτυλα, χορεύοντας τον πανέμορφο γυναικείο χορό του τόπου, των δαχτυλιδιών, πετώντας χαρταετό στο φράγμα του Αλιάκμονα και... στο υπόλοιπο των παιδικών χρόνων της μας θυμίζει μυροβολώντας: ''Στα κεντρικά σημεία της Βέροιας, τα κορίτσια δεν παίζαν στο δρόμο, ούτε υπήρχαν αυλές...''. Με τις φίλες της, κουβαλώντας τις κούκλες τους, έστηναν, ξέστηναν την μετέπειτα ζωή τους, από δώμα σε δώμα κι από σπίτι σε σπίτι, καρμπόν των μεγάλων!

     Ο Γιώργης Παληγεώργος, μίας επιστολής, από τη μυροβόλο Χίο και με πνεύμα εκδημοκρατισμού στα στρατά, δεκαετίας '80... η Πρωτοψάλτη να τραγουδά ''μπαμ και μπουμ οι κουμπουριές'' κι ένας Σαλαμπάσης ''σ' αγαπάω μ΄ ακούς'' και οι φαντάροι να χτυπιούνται για μια δίωρη, την εποχή που γυρίστηκε και η σπουδαία ταινία ''Εαρινή σύναξη των Αγροφυλάκων'' του Δήμου Αβδελιώδη... Στο τέλος δε της εξιστόρησης στην επιστολή, συγκινητικότατα αναφέρεται το γεροντάκι που πέρναγε πρωί βράδυ μπροστά από ένα καφενεδάκι για να πάει στο αμπέλι του και να επιστρέφει, ώσπου μια μέρα χάθηκε μες στους ουρανούς! ''Ναι, η αγάπη είναι ο φόβος που μας ενώνει με τον άλλο''

     Ο Νίκος Θεοδωράκης, μιας επιστολής και αυτός, από Αθήνα, να θυμάται το ψυγείο με τα παγάκια, το ψυγείο ''Χιών'' που σημάδεψε την παιδική του ηλικία, δεκαετίας '60, με γενναία και τολμηρή ματιά ειλικρίνειας, αντιλαμβάνεται την τάξη που ανήκει, βλέπει τους πολλούς, να τους εκμεταλλεύονται οι πάρα πολλοί λίγοι, ανοίγοντας κλείνοντας δίφυλλες εξώπορτες να περάσουν πολλές Καρτ Ποστάλ σταλμένες από ταξίδια με καράβια – που δούλευε – από τον πατέρα του στις Αμερικές, διότι μια μέρα από τις χίλιες, η μάνα του είχε τα μισά χρήματα για το ψωμί της μέρας, άρα δεν αγόρασε ολόκληρο ψωμί παρά το μισό... μια μαχαιριά από τότε, οπότε ''Άιντε θύμα, άιντε ψώνιο, άιντε σύμβολο αιώνιο, αν ξυπνήσεις μονομιάς, θα 'ρθει ανάποδα ο ντουνιάς''.

     Εγώ, εξομολογούμενος και κλείνοντας, στο ανωτέρω κείμενο – παρουσίαση του βιβλίου στη Θεσσαλονίκη 19/12/2018 – ενέταξα σκόρπιους στίχους Ελλήνων ποιητών, λαμβάνοντας την άδεια τους, σαν παρέα και πορεία ανάγνωσης: Καρυωτάκης, Σεφέρης, Λειβαδίτης, Ρίτσος, Ελύτης, Βάρναλης, Καβάφης, Τσέχος. - ''Στείλε μου Γράμμα'' / Θα το λάβω / Κι αν ζω θ' απαντήσω... / Γιατί περιμένουμε το δεύτερο βιβλίο της σειράς, συντόμως, να καταφτάνει από Δουβλίνο, δώ, στη Βέροια, στο Γιαννακοχώρι του 2019, δίχως να τελειώνει η ζωή!