Είμαστε όλοι Αρμένιοι – Κριτική Βιβλίου

 Γράμμα του Παντελή Γουλάρα από το Δουβλίνο

Το μυθιστόρημα του Γιώργου-Ξάνθιππου Τροχόπουλου “Je Suis Armenien”

    Ένα γεγονός. Η δολοφονία του Μεχμέτ Ταλαάτ πασά στις 15 Μαρτίου 1921, στη Γερμανία, που σήμανε και το οριστικό τέλος, σε ό,τι είχε απομείνει από το κομιτάτο “Ένωση και Πρόοδος”, από το κίνημα δηλαδή των Νεοτούρκων. Ο δολοφόνος, ένας Αρμένιος, ο Σογομόν Τεχλιριάν, που μ' αυτό τον τρόπο έπαιρνε την εκδίκησή του για λογαριασμό όλων των Αρμενίων, μιας και ο Ταλαάτ ήταν όχι μόνο ο εμπνευστής αλλά και φυσικός αυτουργός της γενοκτονίας των Αρμενίων (αλλά και των άλλων Χριστιανικών πληθυσμών της Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένων των Ελλήνων).

    Ένα δεύτερο γεγονός. Η αποτυχημένη απόπειρα δολοφονίας του Σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ του Β΄, τον Ιούλιο του 1905 από Αρμένιους επαναστάτες. Αιτία οι μαζικές σφαγές Αρμενίων στις οποίες είχε προχωρήσει μια δεκαετία πριν ο Αβδούλ Χαμίτ, γεγονός που του είχε δώσει το προσωνύμιο “Κόκκινος Σουλτάνος”. Η αποτυχία της απόπειρας, οδήγησε σε έναν ακόμα κύκλο σφαγών.

    Τον Ιούλιο του 1908 ξεκινά από τη Θεσσαλονίκη η επανάσταση των Νεοτούρκων, που πολύ γρήγορα με τη συμμετοχή του στρατού και υπό την ηγεσία των Μεχμέτ Ταλαάτ πασά, Ισμαήλ Ενβέρ πασά και Αχμέτ Τζεμάλ πασά, της λεγόμενης τριανδρίας, επικρατεί και αναγκάζει τον Σουλτάνο να αποδεχτεί την εφαρμογή του Συντάγματος. Ο πολιτικός εκφραστής των Νεοτούρκων, το κομιτάτο “Ένωση και Προόδος”, προβάλλει το σύνθημα Ελευθερία-Ισότητα-Δικαιοσύνη, πράγμα που δημιουργεί μια κατάσταση ευφορίας σε όλους ανεξάρτητα τους πληθυσμούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

    Πράγματι για ένα διάστημα φάνηκε, ότι ακολουθείται μια πολιτική ισότητας και ισονομίας των πληθυσμών της Τουρκίας. Γρήγορα όμως, με το ξεκίνημα των Βαλκανικών πολέμων, αλλά κυρίως μετά το ξεκίνημα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ακολουθήθηκε μια πολιτική βίαιου εξισλαμισμού και εξόντωσης των μη μουσουλμανικών πληθυσμών. Σ' αυτό συνετέλεσε από τη μια η συμμετοχή της Τουρκίας στο μπλοκ των κεντρικών δυνάμεων (με τη Γερμανία) και από την άλλη οι κατηγορίες για συμπαράταξη και βοήθεια των Αρμενίων, στον στρατό της Ρωσίας, που είχε καταλάβει ένα μέρος των ανατολικών περιοχών της χώρας.

    Μέσα σ' αυτό το σκηνικό ξετυλίγεται η ιστορία δύο νέων, του Τούρκου Μουράτ και της Αρμένισσας Αννέν, όπως με μαεστρία την περιγράφει η πένα του Γιώργου Τροχόπουλου. Δύο νέων που ο έρωτάς τους φέρνει κοντά τις δυο οικογένειες, μέσα όμως σ' ένα περιβάλλον, αγάπης και μίσους, συνεργασίας και ανταγωνισμού. Μια ιστορία που μέσα στο ευρύτερο περιβάλλον που γεννήθηκε, δεν μπορούσε να έχει παρά τραγική κατάληξη, όπου στην πράξη ο καθένας, εκών άκων, ακολουθεί την μοίρα της φυλής του.

    Το όλο μυθιστόρημα μέσα από την οπτική του συγγραφέα είναι κυριολεκτικά συγκλονιστικό. Φέρνει στο προσκήνιο, πρόσωπα και καταστάσεις, που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στον σχεδιασμό και την εκτέλεση της Αρμενικής γενοκτονίας και κατ' επέκταση και των άλλων Χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής αυτοκρατορίας (Ελλήνων, Ασσυρίων). Κάτω από αυτό το πρίσμα δικαιούμαστε να πούμε ότι, ναι, είμαστε όλοι Αρμένιοι.

    Παρ' όλο που γνώριζα πολλά χρόνια τον συμπολίτη μου Γιώργο Τροχόπουλο, εν τούτοις δεν είχα την ευκαιρία να γνωρίσω το συγγραφικό του έργο παρά μόνο αρκετά αργότερα. Αντίθετα είχα διαβάσει παλιότερα έργα του συγγραφέα Παναγιώτη Τροχόπουλου, που αν δεν κάνω λάθος ήταν πατέρας του. Την ευκαιρία τελικά μου την έδωσε ο ίδιος, όταν μου πρόσφερε ένα από τα προηγούμενα έργα του, το “Πολίτης Ξάνθιππος”. Πρόκειται για δοκίμια και χρονογραφήματα που δημοσιεύτηκαν στον τοπικό τύπο, αλλά μπορούν να δώσουν μια ιδέα για τον τρόπο γραφής του Γιώργου, που ξεδιπλώνεται εκφραστικά στα μυθιστορήματά του, με αποκορύφωμα νομίζω το εξαιρετικό έργο “Je Suis Armenien”.

    Για την ιστορία να αναφέρω ότι ο συμπολίτης μου φαρμακοποιός Γιώργος Τροχόπουλος, εκτός από εξαιρετικός συγγραφέας είναι και θαυμάσιος πιανίστας. Το “Je Suis Armenien” είναι το τέταρτο έργο του. Εκτός από αυτό και το “Πολίτης Ξάνθιππος” έχει εκδόσει και το μυθιστόρημα “Ανεξίτηλη Στάμπα” καθώς και τη νουβέλα “Βάντα”. Ασχολήθηκε για πολλά χρόνια με τα κοινά, αλλά και με την αρθρογραφία στον τοπικό τύπο και όχι μόνο. Είναι επίσης τακτικό μέλος της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών.

    Συμπερασματικά πιστεύω, ότι το “Je Suis Armenien” είναι ένα βιβλίο που πρέπει να διαβαστεί από όλους. Η κοινή μοίρα των ελληνικών και αρμενικών πληθυσμών της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και το συγγραφικό ταλέντο του Γιώργου Τροχόπουλου, συνηγορούν σ' αυτό.

    ΥΓ Προσωπικά θεωρώ ότι οι σημερινοί πολίτες της Τουρκίας, δεν έχουν κανένα λόγο να υπερασπίζονται, καθεστωτικά εγκλήματα που συνέβησαν πάνω από εκατό χρόνια πριν. Αντίθετα η αποδοχή και παραδοχή τους είναι απαραίτητη ώστε να επέλθη η “κάθαρσις” (με την αρχαιοελληνική έννοια). Αυτό θα λειτουργούσε απελευθερωτικά γι' αυτούς, όπως ακριβώς συνέβη με την Γερμανία και το εβραϊκό ολοκαύτωμα.